Większość z obowiązujących dotychczas reguł na szeroko rozumianym rynku energii ulega zmianom, a świat roku 2035 będzie zupełnie inny niż dotychczasowy. Tak brzmi główna teza najnowszego raportu International Energy Agency „Przegląd światowego rynku energii”, opublikowanego 14 listopada 2013 r. (World Energy Outlook 2013, dalej WEO 2013). Raport ukazał się w czasie, kiedy Kancelaria Premiera RP opublikowała dokument mający być strategią dla polskiej energetyki „Model optymalnego miksu energetycznego dla Polski do roku 2060”. Porównanie perspektywy czasowej tego dokumentu oraz WEO 2013, który jako graniczny rok możliwych prognoz i przewidywań trendów wskazuje 2035, wyraźnie pokazuje, że strategiczne plany proponowane dla polskiej energetyki ocierają się miejscami o fantasmagorię. Dzisiejszy komentarz jest jednak zbiorem konkluzji WEO, które od lat brane są pod uwagę przy planowaniu strategii energetycznych poszczególnych krajów.
Wiele z reguł dotychczas obowiązujących na rynku energetycznym ulega dynamicznym zmianom. Autorzy raportu WEO 2013 piszą, że jesteśmy świadkami rewolucyjnych zmian: znaczący importerzy stają się eksporterami surowców energetycznych, a państwa uznawane za znaczących eksporterów drastycznie zwiększają konsumpcję surowców energetycznych. Powiązania pomiędzy wzrostem gospodarczym, zapotrzebowaniem na energię oraz emisją dwutlenku węgla z sektora energetycznego ulegną drastycznym przewartościowaniom głównie dzięki niekonwencjonalnym złożom ropy naftowej i gazu ziemnego oraz wysoce prawdopodobnemu wzrostowi udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych (OZE). Pogodzenie celów gospodarczych, energetycznych oraz środowiskowych wydaje się trudne, ale realne w perspektywie roku 2035.
Drugim ważnym spostrzeżeniem autorów raportu jest konkluzja dotycząca przeniesienia punktu ciężkości w zakresie konsumpcji energii. Za większość wzrostu globalnego zapotrzebowania na surowce energetyczne odpowiedzialne będą w perspektywie 2035 r gospodarki wschodzące (Chiny, Indie, państwa Bliskiego Wschodu). Chiny staną się największym importerem ropy naftowej na świecie, a Indie największym importerem węgla. Natomiast Stany Zjednoczone zmierzają w kierunku samowystarczalności energetycznej, czyli zaspokojenia swoich potrzeb energetycznych przez wydobycie wewnętrzne. Wymienione zmiany będą główną przyczyną reorientacji handlu surowcami energetycznymi, który przesunie się z Oceanu Atlantyckiego w kierunku Azji i Pacyfiku. Wysokie ceny ropy naftowej, utrzymujące się znaczne regionalne różnice z cenach gazu ziemnego oraz energii elektrycznej, a także rosnące koszty importu surowców energetycznych, zmuszą do poszukiwania bardziej radykalnych rozwiązań, ponieważ cena energii może stać się istotną barierą dla wzrostu gospodarczego w wielu państwach świata.
Ostatnią generalną uwagą przedstawioną przez autorów WEO 2013 jest prognoza w zakresie osiągania celów globalnej polityki klimatycznej i związanego z tym wzrostu średniej temperatury. Pomimo podejmowanych wielu programów mających na celu ograniczenie globalnego wzrostu temperatury nie uda się osiągnąć zakładanego celu, czyli wzrostu o 2 st. C, a prawdopodobny wzrost w perspektywie długoterminowej wyniesie ok. 3,6 st. C. Stanie się tak pomimo dyskusji na d programami, których celem jest ograniczenie emisji CO2 do atmosfery. W Stanach Zjednoczonych toczy się debata nad prezydenckim planem działań klimatycznych, w Chinach rozpoczęła się dyskusja nad ograniczaniem udziału węgla w bilansie energetycznym, w Europie wdrażana jest polityka klimatyczno-energetyczna, a w Japonii, po zamknięciu elektrowni atomowych, debatuje się nad nowym planem w zakresie pozyskiwania energii.
Ponadto autorzy WEO 2013 zidentyfikowali kilka szczegółowych trendów, jakie będą się zapewne materializować do roku 2035. Oto krótkie przedstawienie najważniejszych z nich:
Po pierwsze, energetyczny boom w Stanach Zjednoczonych jest unikalny w skali świata, ale zakładanie, że uda się go powtórzyć w innym miejscu jest wysoce ryzykowne. Dzięki eksploatacji złóż niekonwencjonalnych i nowoczesnym technologiom szczelinowania hydraulicznego stan się największym producentem ropy naftowej już w 2015 r. Wiele państw (Rosja, Argentyna, Chiny, państwa Bliskiego Wschodu) chciałoby powtórzyć sukces amerykański, jednak będzie to bardzo trudne. Bardzo dobre warunki geologiczne nie są wystarczające, gdyż poza Stanami Zjednoczonymi nie ma odpowiedniego środowiska prawnego dla wydobywania ropy ze źródeł niekonwencjonalnych, ani odpowiednio rozwiniętego sektora usług naftowych.
Po drugie, energia z paliw kopalnych będzie wciąż dominować w tzw. mixie energetycznym większości państw świata. Obecny udział paliw kopalnych w mixie energetycznym świata to ok. 82% (czyli podobny jak 25 lat temu), tymczasem prognoza WEO 2013 mówi o 75% udziale. Jednak zauważyć należy, że wzrost ten będzie możliwy w głównej mierze dzięki olbrzymim subsydiom rządowym, które mają wzrosnąć z ok. 100 mld USD w roku 2012 do ok. 220 mld USD w roku 2035. Chociaż warto dodać, że obecny poziom subsydiowania energii z paliw kopalnych wynosi ok. 540 mld USD.
Po trzecie, Indie staną się głównym państwem odpowiedzialnym za wzrost światowego popytu na ropę naftową. Chociaż największym importerem ropy naftowej zostaną Chiny, to jednak dynamika wzrostu zapotrzebowania na ropę największa okaże się w Indiach. Natomiast popyt w krajach wysokorozwiniętych (Stany Zjednoczone i państwa europejskie) będzie się systematycznie obniżał. Odpowiedzialne za to będą: zwiększenie efektywności wykorzystania źródeł energii oraz mniejszy niże w państwach rozwijających się, wzrost gospodarczy.
Po czwarte, transport i petrochemia to dwa sektory gospodarki odpowiedzialne za większość światowego wzrostu zapotrzebowania na ropę naftową. Wzrost zapotrzebowania w transporcie będzie głównie efektem zwiększonej ilości przewozów towarów samochodami ciężarowymi (przewiduje się głównie zwiększenie popytu na olej napędowy). Natomiast przemysł petrochemiczny jest głównym dostawcą tworzyw sztucznych dla towarów przemysłowych i konsumpcyjnych oraz opakowań.
Po piąte, państwem, któremu poświęcono najwięcej miejsca w tegorocznej edycji WEO jest Brazylia. Są ku temu dwa główne powody. Pierwszy dotyczy ogromnych zasobów ropy naftowej odkrytych w ciągu ostatniej dekady na brazylijskim szelfie. Przemysłowa eksploatacja tych złóż pozwoli Brazylii potroić produkcję ropy naftowej i w perspektywie 2035 r. stać się szóstym na świecie jej producentem (ok. 6 mln bbl/day). Drugim powodem są brazylijskie osiągnięcia w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Dzięki energii produkowanej z elektrowni wodnych oraz promocji krajowej produkcji etanolu z trzciny cukrowej już obecnie Brazylia może pochwalić się współczynnikiem zaspokajania wewnętrznych potrzeb energetycznych źródłami odnawialnymi na poziomie 43% (wartość ta ma zostać utrzymana do roku 2035, przy jednoczesnym niemal dwukrotnym zwiększeniu wykorzystania OZE).
Po szóste, autorzy raportu zwracają szczególną uwagę na rosnące koszty związane z importem surowców energetycznych. Dotknie to najbardziej gospodarki państw europejskich, które już obecnie wydają ogromne pieniądze na zaspokajanie swoich potrzeb energetycznych z importu. Za niepokojący przykład może służyć cena gazu ziemnego, który w Europie jest trzykrotnie droższy niż w Stanach Zjednoczonych, a w Japonii blisko pięciokrotnie droższy. Jest to szczególne wyzwanie dla energochłonnych sektorów przemysłu w Europie i Japonii, które tracą przez to swoją międzynarodową konkurencyjność.
Marcin Tarnawski – dr, ekspert Instytutu Kościuszki, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego
Proponowane tweety:
